Coeliakie is een auto-immuunziekte en wordt met name gezien bij mensen uit Europa. Een auto-immuunziekte betekent dat het immuunsysteem zich ‘vergist’ en lichaamseigen cellen ziet als gevaarlijk en hier afweerstoffen tegen gaat maken. Het lichaam valt dus eigenlijk zichzelf aan en probeert zich te beschermen tegen zichzelf.

Oorzaken van coeliakie

Over de precieze oorzaak is nog een heleboel onbekend. Op dit moment is wel bekend dat de mogelijke oorzaken van coeliakie zijn:

  • Een overgevoeligheidsreactie (immuunrespons) van het lichaam tegen gluten.
  • Gen-afwijking die specifiek is voor coeliakie.
  • Omgevingsfactoren.

Een overgevoeligheidsreactie van het lichaam tegen gluten

Gluten is het eiwit in bepaalde granen zoals o.a. in tarwe, rogge en gerst. Gluten wordt weer onderverdeeld in twee soorten eiwitten namelijk glutenine en gliadine. Gliadine is verantwoordelijk voor de klachten bij coeliakie. Het afweersysteem van mensen met coeliakie herkent gliadine als “gevaarlijk” voor het lichaam. De darmen reageren hier vervolgens op met een ontstekingsreactie om de “vijand” te verdrijven uit het lichaam. Het lichaam gaat antistoffen aanmaken (IgA) om zich in de toekomst te beschermen tegen deze indringer.

In een vergevorderd stadium van de ontstekingsreactie maakt het lichaam niet alleen antistoffen tegen de gliadine maar ook tegen het eigen lichaam, vandaar dat coeliakie wordt beschouwd als auto-immuunziekte.

Een gen-afwijking die specifiek is voor coeliakie

Van de mensen met coeliakie is 95% drager van het HLA-DQ2 gen. De overige 5% is drager van het HLA-DQ8 gen. De afwezigheid van HLA-DQ2 en HLA-DQ8 maakt de diagnose coeliakie erg onwaarschijnlijk. Het is overigens niet zo dat alle mensen met het HLA-DQ2 en HLA-DQ8 gen coeliakie hebben, want 20-25% van de bevolking heeft dit gen zonder dat zij coeliakie hebben. De antilichamen tegen dit gen kunnen dus ook worden aangemaakt zonder dat er sprake is van ziekteverschijnselen.

Het feit dat coeliakie een erfelijke factor kent, draagt bij aan de overtuiging dat de oorzaak o.a. te maken heeft met deze gen-afwijking.

Omgevingsfactoren

Ook over de invloed van omgevingsfactoren is nog veel onduidelijk. Factoren als chronische darmziektes, infecties en de invloed van milieufactoren spelen een rol bij het ontwikkelen van coeliakie. Daarnaast staat vast dat de hoeveelheid gluten en het tijdstip van de eerste gluten-inname een rol kunnen spelen in de presentatie van deze aandoening.

Erfelijkheid van coeliakie

Coeliakie kent een erfelijke belasting. Bij eerstegraads familieleden (ouders, broers en zussen, kinderen) van mensen met coeliakie is de kans op het hebben van coeliakie ongeveer 10%. Dit ligt dus 10 keer hoger dan de gemiddelde kans om coeliakie te krijgen.

Heeft u of één van uw familieleden klachten die op coeliakie kunnen wijzen, dan is het verstandig onderzoek te laten doen. Blijkt dat één gezinslid coeliakie heeft dan wordt vervolgonderzoek gedaan bij de rest van het gezin. In eerste instantie wordt dit onderzoek gedaan bij eerste graads familieleden.

Voorbeeld 1:
Een gezin met vader (Sam), moeder (Petra) en twee kinderen (Stijn en Lisa) krijgen te horen dat Stijn coeliakie heeft. Vervolgens worden Sam, Petra en Lisa ook getest via het bloed op aanwezigheid van antistoffen. Zij krijgen alle drie een negatieve uitslag. Hiermee wordt het onderzoek binnen het gezin afgerond.

Voorbeeld 2:
Een gezin met vader (Sam), moeder (Petra) en twee kinderen (Stijn en Lisa) krijgen te horen dat Stijn coeliakie heeft. Vervolgens worden Sam, Petra en Lisa ook getest via het bloed op aanwezigheid van antistoffen. Sam en Lisa krijgen een negatieve uitslag maar Petra (moeder) krijgt een positieve uitslag. Bij Petra zal verder onderzoek worden gedaan. Uiteindelijk krijgt Petra ook de diagnose coeliakie. Dan wordt de eerstegraads familie van Petra ook getest. Dit betekent de ouders en eventuele broers en zussen van Petra. Met andere woorden de opa en oma en eventuele ooms en tantes van Stijn.

Coeliakie kan ook aanwezig zijn bij mensen met weinig of zelfs helemaal geen klachten. Voor hen kan coeliakie ernstige gevolgen hebben, zoals botontkalking (osteoporose) en bloedarmoede wanneer er geen behandeling wordt gestart. Deze complicaties bij coeliakie kunnen worden voorkomen door zo spoedig mogelijk te straten met de behandeling in de vorm van een glutenvrij dieet.